સંજય લીલા ભણસાલીની મેગ્નમ ઓપસ ફિલ્મ દેવદાસે 19 વર્ષ પૂર્ણ કર્યા છે. દેવદાસ ફિલ્મના દરેક પાત્રથી લઈને તેના ભવ્ય સેટ સુધી, તેણે દર્શકોના હૃદયમાં ઊંડી છાપ છોડી છે. ઐશ્વર્યા રાય, શાહરૂખ ખાન અને માધુરી દીક્ષિત આ ફિલ્મના ત્રણ સૌથી મહત્વપૂર્ણ પાત્રો હતા,
જેમણે પોતાના અભિનય દ્વારા પારો, દેવ અને ચંદ્રમુખીને જીવંત કર્યા હતા. ફિલ્મના દિગ્દર્શક સંજય લીલા ભણસાલીના નિર્દેશનના પણ જેટલા વખાણ કરીએ તે ઓછા છે. આજે, ફિલ્મના 19 વર્ષ પૂર્ણ થવા પર, અમે તમને તેના વિશેના કેટલાક રસપ્રદ તથ્યોથી પરિચિત કરાવીશું.
વર્ષ 2002 સુધી હિન્દી સિનેમામાં બનેલી તમામ ફિલ્મોમાં દેવદાસ સૌથી મોંઘી ફિલ્મ હતી. તેના સેટ, કોસ્ચ્યુમ, સપોર્ટિંગ કલાકારોને સ્ટાર્સની ફી વગેરે પર પાણીની જેમ પૈસા વેડફાયા હતા. આટલા પૈસાના રોકાણનું પરિણામ આ ભવ્ય ઓપસ ફિલ્મ હતી, જેની દરેક વિગતોનું સંજયે ધ્યાન રાખ્યું હતું.
આ ફિલ્મને બનાવવામાં લગભગ 50 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ થયો હતો. આટલા પૈસાથી કોઈનો ધંધો પણ ટકી શકે છે. આ જ કારણ હતું કે 2001માં ફિલ્મના નિર્માતા ભરત શાહની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. તેમના પર આરોપ હતો કે આ ફિલ્મના નિર્માણ માટે ખર્ચવામાં આવેલા પૈસા અંડરવર્લ્ડ દ્વારા ફાઇનાન્સ કરવામાં આવ્યા હતા. તે સમયે દેવદાસનું અંડર પ્રોડક્શનનું કામ ચાલી રહ્યું હતું.
આ ફિલ્મના લક્ઝુરિયસ સેટનો લગભગ 9 મહિના સુધી ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. ફિલ્મના સેટનો સૌથી મોંઘો ભાગ ચંદ્રમુખી (માધુરી દીક્ષિત)નો કોઠા હતો, જેને તૈયાર કરવા માટે રૂ. 12 કરોડનો ખર્ચ થયો હતો. જ્યારે પારો (ઐશ્વર્યા રાય)નું ઘર સ્ટેઇન્ડ ગ્લાસનું હતું. શૂટિંગ દરમિયાન ઘણી વખત વરસાદ પડતો હોવાથી તેને વારંવાર પેઇન્ટિંગ પણ કરાવવું પડતું હતું, જેના કારણે કારીગરો પર ઘણો ખર્ચ થયો હતો. પારોનું ઘર બનાવવા માટે સ્ટેઇન્ડ ગ્લાસના 1.2 લાખ ટુકડા લાગ્યા અને તેની કિંમત લગભગ 3 કરોડ રૂપિયા છે.
દેવદાસમાં દરેક પાત્રની વેશભૂષાનું ખાસ ધ્યાન રાખવામાં આવ્યું હતું. માધુરીએ અબુ જાની-સંદીપ ખોસલાએ ડિઝાઈન કરેલા કપડાં પહેર્યા હતા. રિપોર્ટ્સ અનુસાર તેની કુલ કિંમત 15 લાખ રૂપિયા હતી. માધુરીએ ‘કહે છેદ ચેડ મોહે’ ગીતમાં લગભગ 30 કિલોનો ઘગરો પહેર્યો હતો. જો કે, બાદમાં તેને 16 કિલોના ઘગરા દ્વારા બદલવામાં આવ્યો હતો. માધુરીના અન્ય પોશાકનું વજન 10 કિલો હતું અને તેને બનાવવામાં કારીગરોને બે મહિના લાગ્યા હતા.
તે જ સમયે, ઐશ્વર્યા રાયે ડિઝાઇનર નીતા લુલ્લા દ્વારા ડિઝાઇન કરેલા કપડાં પહેર્યા હતા. આ માટે નીતા અને સંજય લીલા ભણસાલીએ પોતે કોલકાતા શહેરમાં 600 સાડીઓ ખરીદી હતી. અલગ-અલગ સાડીઓ મિક્સ કરવામાં આવી હતી અને તેને દોરવાની સ્ટાઈલ પણ નીતાએ જ બનાવી હતી. પારોના લુકને સ્ટાઈલ કરવામાં તેને દરરોજ ત્રણ કલાક લાગ્યા હતા. પારો માટે 8 થી 9 મીટરની સાડીનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો.
ઇસ્માઇલ દરબારે દેવદાસમાં આઇકોનિક ગીતો આપ્યા છે, જેને બે વર્ષ લાગ્યા છે. દરેક ગીતને રેકોર્ડ કરવામાં દસ દિવસ લાગ્યા અને પછી તેને આઠ-નવ વાર મિક્સ કરવામાં આવ્યું. તે સમયે સંજય અને ઈસ્માઈલ વચ્ચે અણબનાવ હતો પરંતુ ફિલ્મ દરમિયાન તેમની વચ્ચેનું અંતર ઘટી ગયું હતું.
ફિલ્મનું ગીત ડોલા રે ડોલા આજે પણ સુપરહિટ છે. આ ગીતની એક લાઇન નુસરત બદરે અંતિમ મિક્સિંગ સ્ટેજ પર બદલી હતી. ગીતના આ સ્ટેપ માટે પણ ઘણા પૈસા ખર્ચવા પડ્યા હતા.વર્ષ 2002માં જ્યારે આ ફિલ્મ રિલીઝ થઈ ત્યારે તેણે બોક્સ ઓફિસ પર ઘણી કમાણી કરી હતી. આ ફિલ્મે સ્થાનિક બજારમાં 46.66 કરોડની કમાણી કરી હતી, જે તે સમયની મોટી સિદ્ધિ હતી. દેવદાસે વિદેશમાં પણ ઘણી કમાણી કરી. આ ફિલ્મનું કાન્સ ફિલ્મ ફેસ્ટિવલમાં પ્રીમિયર થયું હતું.
